Pete Elwick & Amandine Mourière
Μετάφραση: Κ. Μπαρμπούνη
Επιμέλεια: Ι. Βογινδρούκας
Η οπτική ενός γονέα
Είμαι ο παππούς ενός εξάχρονου αυτιστικού αγοριού του William – οι εμπειρίες που περιγράφονται παρακάτω είναι καθαρά προσωπικές. Η Εντατική Αλληλεπίδραση, για την οποία δεν είχα ακούσει μέχρι και πριν τέσσερα χρόνια, είναι μία ομαλή και νατουραλιστική προσέγγιση που αφορά την εκπαίδευση των προ-γλωσσικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων για τα παιδιά και τους ενήλικες που έχουν σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες ή/και Αυτισμό και οι επικοινωνιακές τους δεξιότητες βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο.
Οι πιθανές επιδράσεις ή τα αναμενόμενα αποτελέσματα της Εντατικής Αλληλεπίδρασης μπορούν να συμπεριληφθούν σε ένα πίνακα ή σε μία μεριά μιας κολλάς Α4, αλλά δεν πρέπει να υποτιμηθούν – Αυτά ονομάζονται Θεμελιώδεις Αρχές Επικοινωνίας και αναφέρονται παρακάτω.
Οι θεμελιώδεις αρχές της επικοινωνίας
– Να απολαμβάνω να βρίσκομαι μαζί με ένα άλλο άτομο
– Να αναπτύσσω την ικανότητα να προσέχω αυτό το άτομο
– Διάρκεια στην προσοχή και τη συγκέντρωση
– Να μάθω να κάνω αλληλουχίες σε δραστηριότητα μαζί με το άλλο άτομο
– Να εναλλάσσω συμπεριφορές
– Να μοιράζομαι τον προσωπικό μου χώρο
– Να χρησιμοποιώ και να κατανοώ την βλεμματική επαφή
– Να χρησιμοποιώ και να κατανοώ τις εκφράσεις προσώπου
– Να χρησιμοποιώ και να κατανοώ τη φυσική επαφή
– Να χρησιμοποιώ και να κατανοώ τη μη λεκτική επικοινωνία
– Φωνοποιήσεις, να επεκτείνω το εύρος των φωνοποιήσεων και να τις χρησιμοποιώ με νόημα (π.χ. ομιλία)
– Πιο συνθέτη συναισθηματική μάθηση
– Συσχέτιση, ενσυναίσθηση, κατανόηση των άλλων ανθρώπων κ.α. (Nind & Hewett 1994, 2001, 2005)
Είναι προφανές, κυρίως λόγω της εγγενούς “απλότητας” της μεθόδου, μερικές φορές ‘’μία υπερβολικά απλοϊκή προσέγγιση’’ υιοθετείται στην πρακτική της Εντατικής Αλληλεπίδρασης, αναιρώντας έτσι εν μέρη πολλά από τα οφέλη της. Αυτό το άρθρο έχει σαν στόχο να συσχετίσει και να αμφισβητήσει μερικούς από τους πιο διαδεδομένους μύθους για την Εντατική Αλληλεπίδραση και να ενισχύσει την επίγνωση του πόσο καθοριστική και θεμελιώδης είναι η μέθοδος στην υποστήριξη, τη φροντίδα και την εκπαίδευση των παιδιών με επικοινωνιακές δυσκολίες. Όσο περισσότερο ευαισθητοποιούμαστε και καταλαβαίνουμε τι διακυβεύεται, τόσο πιθανότερο είναι να εφαρμόσουμε κατάλληλα την μέθοδο και να επιτευχθούν τα μέγιστα οφέλη που μπορεί να παρέχει η Εντατική Αλληλεπίδραση. Οι γονείς είναι φυσικό να θεωρούν δεδομένες αυτές τις «δεξιότητες» ή ακριβέστερα τις «σύνθετες ικανότητες». Γενικά αυτές αποκτώνται παίζοντας με το παιδί από τις πρώτες μέρες της ζωής του, κυριολεκτικά ξεκινώντας από τη πρώτη μέρα. Όμως, τα παιδιά μας συχνά δεν έχουν κατακτήσει αυτές τις δεξιότητες ή, όπως στην περίπτωση του William, έχασαν τις δεξιότητες που είχαν ξεκινήσει να αναπτύσσουν τους πρώτους 18 μήνες της ζωής τους. Κάποιες προσεγγίσεις που εφαρμόζονται σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή/και Αυτισμό, τους μαθαίνουν μόνο να συμμορφώνονται, αλλά σίγουρα εμείς θέλουμε τα παιδιά μας να απολαμβάνουν τη μάθηση και να εμπλέκονται με τους ανθρώπους που τους περιβάλλουν. Υπάρχει κατά κάποιο τρόπο αυτή η κοινή πεποίθηση ότι τα παιδιά πρέπει να κάθονται στις καρέκλες τους για να μάθουν πράγματα. Είδαμε αυτή την προσέγγιση από ένα δημόσιο παιχνιδιοθεραπευτή – αλλά η «συμμόρφωση ΔΕΝ είναι δεξιότητα» – έτσι ο William έφτασε σε ένα σημείο που αρνούνταν πεισματικά να βάλει τα σωστά σχήματα στα σωστά κουτιά, έως ότου μετά από πολλή παρότρυνση θα ολοκλήρωνε την εργασία αστραπιαία σαν να έλεγε «Χαχα και τι έγινε;»
Μερικοί από τους πιο διαδεδομένους μύθους για την Εντατική Αλληλεπίδραση
«Η Εντατική Αλληλεπίδραση … είναι αυτό που μιμείσαι τα πάντα;»
«ΔΕΝ έχει να κάνει με το να είμαστε κατευθυντικοί, έχει να κάνει με το να δώσουμε στο παιδί τον έλεγχο»
«Η Εντατική Αλληλεπίδραση συμβαίνει αβίαστα – χωρίς προσπάθεια»
«Η Εντατική Αλληλεπίδραση μπορεί να συμβεί μόνο σε ένα ήσυχο μέρος»
«Είναι μία ωραία διαδικασία αλλά δεν είναι πραγματική διδασκαλία…»
«Σε κάποιους δεν αρέσει να κάνουν Εντατική Αλληλεπίδραση…»
Ας δούμε, λοιπόν, τι πραγματικά είναι η Εντατική Αλληλεπίδραση!
Στις ακόλουθες σελίδες θα εξετάσουμε λεπτομερώς κάθε έναν από τους μύθους ξεχωριστά
«Η Εντατική Αλληλεπίδραση … είναι αυτό πού μιμείσαι τα πάντα;»
Έχω χάσει το μέτρημα στο πόσες φορές έχω ακούσει αυτή τη φράση και ήθελα να απαντήσω φωνάζοντας ΌΧΙ δεν είναι! Πρέπει να παραδεχτώ ότι, τον πρώτο καιρό, η κόρη μου και εγώ είχαμε επίσης μια λάθος κατανόηση σχετικά με την Ε.Α. Την πρώτη φορά που επιχείρησα Εντατική Αλληλεπίδραση με τον William, αφού είχα παρακολουθήσει ένα βίντεο στο διαδίκτυο, ενθουσιάστηκα από την ανταπόκρισή του, όταν μιμήθηκα τους ήχους του! Υπέθεσα ότι αυτό ήταν το βασικό στοιχείο της προσέγγισης και ο μόνος τρόπος ανταπόκρισης στις ενέργειες και τις συμπεριφορές του William. Έχοντας παρακολουθήσει ένα μάθημα που παρουσίασε η Amandine Mourière από το Ινστιτούτο, συνειδητοποίησα ότι υπήρχαν πολλά περισσότερα σε αυτό, αλλά αυτό που ήταν επίσης σημαντικό ήταν η καθοδήγηση – ανταπόκριση που είχαμε σε συνεχή βάση από την Lynnette Menzies (μέλος και συντονίστρια της ομάδας Εντατικής Αλληλεπίδρασης). Το ερώτημα που πρέπει να κάνουμε σαν γονείς είναι: Γιατί μιμούμαι τη συμπεριφορά; Ποιος είναι ο σκοπός του; Και τι προσπαθώ να πετύχω με αυτόν τον τρόπο; Η μίμηση αυτού που κάνει το παιδί είναι ένας πολύ ισχυρός τρόπος, για να το βοηθήσουμε να αποκτήσει επίγνωση της παρουσίας μας και των προθέσεών μας. Θα το βοηθήσει επίσης να μάθει ότι μπορεί να επηρεάσει το περιβάλλον του, να έχει φωνή και ως εκ τούτου να αναπτύξει την αίσθηση του εαυτού του. Είναι λοιπόν επιτακτικό να καταλάβουμε ΓΙΑ ΠΟΙΟΝ ΛΟΓΟ μιμούμαστε. Δεν αφορά το καθρέφτισμα του οτιδήποτε κάνει ένα παιδί με έναν άκαμπτο, κρύο και απρόσωπο τρόπο. Αφορά τη συμμετοχή σου με μία συμπεριφορά που νιώθεις ότι θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της ευαισθητοποίησης και του ενδιαφέροντος του παιδιού σου.
«Δεν έχει να κάνει με το να είμαστε κατευθυντικοί έχει να κάνει με το να δώσουμε στο παιδί τον έλεγχο»
Όταν οι Dave Hewett & Melanie Nind ανέπτυσσαν την Εντατική Αλληλεπίδραση τη δεκαετία του 80 και του 90 όρισαν τρεις βασικές αρχές της Εντατικής Αλληλεπίδρασης:
• ο μαθητής είναι ένα ενεργό μέλος πού δρα – σκέφτεται – επεξεργάζεται – αποφασίζει – είναι δημιουργικός
• ο μαθητής μοιράζεται τον έλεγχο με το δάσκαλο, καθοδηγεί και συνεισφέρει σε όλες τις διαδικασίες κυρίως δρώντας πρώτος. Ο μαθητής δημιουργεί το περιεχόμενο και είναι λίγο-πολύ υπεύθυνος για το ρυθμό της δραστηριότητας
• η μαθησιακή διαδικασία από μόνη της (εγγενώς) επιβραβεύει και κινητοποιεί. Η επιβράβευση του να βρίσκεται στη δραστηριότητα είναι το ενδιαφέρον και η απόλαυση του να παίρνεις μέρος – ο μαθητής δεν χρειάζεται να πάρει ένα γλυκό ή ακόμα και να ανταμειφθεί με κάτι.
Όταν κάνουμε Εντατική Αλληλεπίδραση δεν έχουμε ένα πρόγραμμα, δεν έχουμε στόχους ή χρονικούς περιορισμούς. Για την ανάπτυξη της κοινωνικής επικοινωνίας είναι θεμελιώδες να δίνεται στο παιδί ένα μέρος του ελέγχου αφήνοντας το να δρα πρώτο. Οι γονείς που χρησιμοποιούν την Εντατική Αλληλεπίδραση μαθαίνουν πώς να μην βομβαρδίζουν, να μην κάνουν πάρα πολλά, παρά μόνο τόσα όσα θα βοηθήσουν το παιδί να είναι ενεργό και δυναμικό. Με αυτό τον τρόπο το παιδί μαθαίνει να αποφασίζει, να πειραματίζεται και να περιεργάζεται το περιβάλλον. Οι τεχνικές της Εντατικής Αλληλεπίδρασης έχουν να κάνουν με το πώς εμείς χρειάζεται να κάνουμε ένα βήμα πίσω, περιμένοντας, δίνοντας χρόνο και χώρο στο παιδί να σκεφτεί, να επεξεργαστεί και να δράσει. Να κάνουμε, εν τέλει, πράγματα στα οποία αργότερα να μπορούμε να ανταποκριθούμε με σκοπό να αναπτυχθεί η ροή της αλληλεπίδρασης. Να αντιστεκόμαστε στην παρόρμηση να προτρέψουμε, να κάνουμε κάτι ή να αναπαραχθεί κάτι που είχε συμβεί προηγουμένως μεταξύ δύο ανθρώπων. Μπορούμε να το ονομάσουμε απλότητα ή μινιμαλισμό – και πιθανόν είναι, η πιο δύσκολη δεξιότητα που πρέπει να κατακτήσουμε-ελέγξουμε στην Εντατική Αλληλεπίδραση. Έχοντας την αυτοπεποίθησή να περιμένουμε, το παιδί μας θα έχει χρόνο να σκεφτεί, να αποκτήσει κι εκείνο αυτοπεποίθηση και τελικά να πάρει την πρωτοβουλία. Με το να μην κάνουμε πολλά, να μην καθοδηγούμε και να επιτρέπουμε στο παιδί μας να προπορευτεί, το παιδί θα αποκτήσει ένα αίσθημα ελέγχου και θα νιώσει δυνατό να επικοινωνήσει τις ανάγκες και τα θέλω του και να είναι μέρος του κοινωνικού συνόλου. Η Εντατική Αλληλεπίδραση δίνει τη δυνατότητα στο παιδί μας να μπει στον κόσμο ανεξάρτητο και αυθόρμητο και να έχει ελεύθερες σκέψεις.
”Η Εντατική Αλληλεπίδραση συμβαίνει αβίαστα – χωρίς προσπάθεια”
Η βασική τεχνική της Εντατικής Αλληλεπίδρασης είναι ο συντονισμός. Μου πήρε λίγο καιρό για να μπορέσω να κατανοήσω την ακριβή σημασία αυτής της τεχνικής. Όταν συντονιζόμαστε και είμαστε πλήρως παρόντες στη στιγμή, ακούμε, διαβάζουμε και ερμηνεύουμε όλα τα σημάδια που μας στέλνει το παιδί. Μόνο με το συντονισμό θα γνωρίζουμε πώς να συναντήσουμε το παιδί εκεί που βρίσκεται και πώς να ανταποκριθούμε αναλόγως. Είναι μία ιδιαίτερα απαιτητική διαδικασία – “εντατική”, στην οποία εμείς πρέπει να δώσουμε όλη μας την προσοχή και να εστιάσουμε στο να διαβάσουμε το παιδί μας σε κάθε του κίνηση, στιγμή προς στιγμή. Μερικές φορές αυτό μπορεί να συμβεί μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, αλλά συχνότερα διαρκεί πολύ περισσότερο χρόνο ή μπορεί και να μη συμβεί ποτέ!
“Η Εντατική Αλληλεπίδραση μπορεί να συμβεί μόνο σε ένα ήσυχο μέρος”
Η Εντατική Αλληλεπίδραση είναι μία προσέγγιση “ένας προς ένα” και βασίζεται στο να συμμετέχουμε με το παιδί μας και να το βρίσκουμε χαμηλώνοντας στο επίπεδο του. Το αν όμως η Εντατική Αλληλεπίδραση πρέπει να συμβαίνει μακριά από ένα θορυβώδες, φορτωμένο περιβάλλον, η απάντηση είναι ναι και όχι. Μπορεί να είναι προτιμότερο στα πρώτα στάδια να πηγαίνετε σε ένα ήσυχο μέρος με το παιδί. Αυτό ισχύει για δύο λόγους. Αρχικά, μπορείς να επωφεληθείς από το να βρίσκεσαι σε ένα περιβάλλον στο οποίο δεν πρόκειται να ενοχληθείς και στο οποίο μπορεί να χτίσεις την αυτοπεποίθησή σου στη χρήση των τεχνικών της Εντατικής Αλληλεπίδρασης. Την πρώτη φορά που προσπάθησα να εφαρμόσω την Εντατική Αλληλεπίδραση με τον William περίμενα μέχρι να βρεθώ μόνος μαζί του καθώς δεν ήθελα να αποτύχω μπροστά σε άλλους – Δυστυχώς αυτό σήμαινε ότι κανένας δεν θα έβλεπε τον τρόπο που εκείνος ανταποκρίθηκε κατευθείαν και κατάφερε να με κάνει να δακρύσω. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι, τον πρώτο καιρό, αυτός ο τρόπος της αλληλεπίδρασης είναι καινούργιος και για σένα και για το παιδί σου. Επομένως, ένα ήσυχο περιβάλλον ευνοεί στην ανάπτυξη της ευαισθητοποίησης και της κατανόησης. Εν τέλει, αυτό βοηθά το παιδί να έχει συχνά ευκαιρίες αυτού του τύπου αλληλεπίδρασης πολλές φορές κατά τη διάρκεια της μέρας, τόσο σε στιγμές ”ένας προς ένα” που έχουν σχεδιαστεί και προγραμματιστεί και από τους δύο, όσο και σε στιγμές που συμπεριλαμβάνονται μεταξύ όλων των άλλων δραστηριοτήτων. Μία από τις πιο απολαυστικές και μεγάλες σε διάρκεια συνεδρίες Εντατικής Αλληλεπίδρασης με τον William ήταν σε μία πισίνα με πολύ θόρυβο.
”Είναι μια ωραία διαδικασία, αλλά δεν διδάσκει πραγματικά.”
Στην Εντατική Αλληλεπίδραση μιλάμε για στιγμές απόλαυσης μεταξύ των δύο προσώπων που εμπλέκονται. Μόνο αν γνωρίζουμε για ποιο λόγο κάνουμε Εντατική Αλληλεπίδραση, είναι πιθανό να παραμείνει αυτό το γλυκό πράγμα που κάνουμε, αλλά μόνο όταν έχουμε την ευκαιρία. Συμμετέχοντας στην Εντατική Αλληλεπίδραση, το παιδί έχει την ευκαιρία να επαναλάβει τις θεμελιώδεις αρχές επικοινωνίας. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να μην το θεωρούν εκπαίδευση, αλλά είναι σχεδόν σίγουρα η πιο σημαντική μάθηση που το παιδί θα λάβει.
“Σε κάποιους δεν αρέσει να κάνουν Εντατική Αλληλεπίδραση.”
“Το έχουμε δοκιμάσει. δεν του αρέσει” ή ακόμη και …“ Δεν είναι καλός σε αυτό” Λαμβάνοντας υπόψη όλα όσα έχουμε πει μέχρι τώρα θεωρώ ότι πλέον έχει είναι ξεκάθαρο ότι αυτά τα σχόλια φανερώνουν έλλειψη κατανόησης του τι πραγματικά είναι η Εντατική Αλληλεπίδραση. Στην Εντατική Αλληλεπίδραση συντονιζόμαστε με ευαισθησία με το παιδί μας και το συναντάμε εκεί που βρίσκεται. Μπορεί να χρειαστεί χρόνος για να μάθει πως θα προσεγγίσει κάποιον, να τον γνωρίσει και να βρει κατάλληλο τρόπο συσχέτισης, συμμετοχής και προσέγγισης. Μπορεί να χρειαστεί χρόνος για το παιδί να νιώσει ασφάλεια και σιγουριά με κάποιον και με αυτό το νέο τρόπο αλληλεπίδρασης. Η αλήθεια είναι ότι ΕΜΕΙΣ είμαστε αυτοί που εφαρμόζουμε τις τεχνικές της Εντατικής Αλληλεπίδρασης. ΕΜΕΙΣ είμαστε αυτοί που κάνουμε Εντατική Αλληλεπίδραση. ΕΜΕΙΣ είμαστε αυτοί που πρέπει να είμαστε ευέλικτοι προσαρμόζοντας το δικό μας τρόπο επικοινωνίας, ώστε να μπορούμε να δώσουμε φωνή σε όσους δεν έχουν πρόσβαση στους κλασικούς τρόπους επικοινωνίας. Το να δώσουμε σε ένα παιδί ευκαιρίες να πάρει πρωτοβουλίες όχι μόνο τους ενδυναμώνει επικοινωνιακά, αλλά και τους δίνει ίσες ευκαιρίες να εκφραστούν και να ακουστούν, όπως σε κάθε άλλο άνθρωπο.
Και ΤΕΛΟΣ, ο χρυσός κανόνας κάθε συνεδρίας Εντατικής Αλληλεπίδρασης είναι ότι σταματάς όταν το παιδί έχει δώσει ό, τι μπορεί, είτε αυτό είναι για 5 δευτερόλεπτα, είτε για 5 λεπτά είτε….
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Οι προσωπικές εμπειρίες που περιγράφονται παραπάνω είναι δικές μου, αλλά όλες οι σημαντικές και γεμάτες νόημα λέξεις έχουν ειπωθεί από την Amandine Mourière, υπεύθυνη του Ινστιτούτου Εντατικής Αλληλεπίδρασης, που παρουσιάζει μία μεγάλη ποικιλία από μαθήματα Εντατικής Αλληλεπίδρασης, δια ζώσης και online, συμπεριλαμβανομένου κι ενός από τα πιο πολύτιμα μαθήματα, που έχουμε παρευρεθεί ποτέ η κόρη μου και εγώ.
Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω Lynnette Menzies, η οποία επέδειξε την αποτελεσματικότητα της Εντατικής Αλληλεπίδρασης με τον William και καθοδήγησε, υπομονετικά, την κόρη μου και εμένα, στα πρώτα μας βιώματα και μας βοήθησε να σκεφτούμε και βελτιώσουμε την πρακτική μας.
Τέλος, να πω πως τίποτα από όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατό να συμβεί, χωρίς τη δουλειά και την αφοσίωση του Δρ Dave Hewett, OBE, τα οποία είχαν σαν αποτέλεσμα το λεπτό και απολαυστικό μείγμα απλότητας και πολυπλοκότητας, το οποίο είναι η Εντατική Αλληλεπίδραση.
Αυτό το άρθρο βασίζεται στο άρθρο της Amandine Mourière, που είχε δημοσιευτεί παλαιότερα στο PMLD LINK (Mourière, 2017). Mourière, A (2017) Intensive Interaction in schools: tackling misconceptions, PMLD LINK, Vol.29 No. 1 (Issue 86), 2-5.
ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΑΝΑΤΡΕΞΟΥΜΕ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
• Dave Hewett’s Channel on YouTube (www.youtube.com/user/III209)
• The Intensive Interaction Institute website (www.intensiveinteraction.org)
• Sara Moroza-James’ blog : parent and Intensive Interaction Coordinator (http://smjiicoordinator. wixsite.com/saramoroza-james)
Facebook groups and pages: Intensive Interaction Institute’s page (https://www.facebook.com/IntensiveInteractionInstitute)
• Intensive Interaction Users (https://www.facebook.com/groups/13657123715)
• Intensive Interaction for parents (https://www.facebook.com/groups/IntensiveInteractionForParents)
• Graham Firth’s website, featuring his blogs and posts as well as FAQs and Research summaries, etc. (https://connectingwithintensiveinteraction.com/?blogsub=confirming#530)
• Learning Through Social Connection, a short book written by Sara Moroza-James, a parent and Coordinator who wrote an account of her journey into finding Intensive Interaction for her verbal son who has autism (https://www.thinkingautism.org.uk/wpcontent/uploads/Learning_Through_Social_Connection.pdf)
• Books & DVDs on Interaction (https://www.intensiveinteraction.org/shop/)
©2021 Pete Elwick & Amandine Mourière All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopy, recording or any other information storage and retrieval system, without prior permission in writing from the authors.
Πηγή: ΙΕΕλ https://www.ieel.edu.gr/lipseis/